Ο Λιαντίνης για τον Αλέξανδρο και τους Σπαρτιάτες

ΣΤΑ 200 π.χ.

«Αλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων».
Μπορούμε κάλλιστα να φαντασθούμε πως θ’ αδιαφόρησαν παντάπασι στην Σπάρτη για την επιγραφήν αυτή. «Πλην Λακεδαιμονίων», μα φυσικά. Δεν ήσαν οι Σπαρτιάται για να τους οδηγούν και να τους προστάζουν σαν πολυτίμους υπηρέτας. Άλλωστε μία πανελλήνια εκστρατεία χωρίς Σπαρτιάτη βασιλέα γι’ αρχηγό δεν θα τους φαίνονταν πολλής περιωπής. Α βεβαιώτατα «πλην Λακεδαιμονίων».
Είναι κι αυτή μια στάσις. Νοιώθεται.
Έτσι, πλην Λακεδαιμονίων στον Γρανικό και στην Ισσό μετά και στην τελειωτική μάχη, όπου εσαρώθη ο φοβερός στρατός που στ’ Άρβηλα συγκέντρωσαν οι Πέρσαι: που απ’ τ’ Άρβηλα ξεκίνησε για νίκην, κι εσαρώθη.
Κι απ’ την θαυμασία πανελλήνιαν εκστρατεία, την νικηφόρα, την περίλαμπρη, την περιλάλητη, την δοξασμένη ως άλλη δεν δοξάσθηκε καμιά, την απαράμιλλη, βγήκαμ’ εμείς Ελληνικός καινούργιος κόσμος μέγας.
Εμείς οι Αλεξανδρείς, οι Αντιοχείς, οι Σελευκείς, κι’ οι πολυάριθμοι υπόλοιποι Έλληνες Αιγύπτου και Συρίας, κι οι εν Μηδία, κι οι εν Περσίδι, κι όσοι άλλοι. Με τες εκτεταμένες επικράτειες, με την ποικίλη δράση των στοχαστικών προσαρμογών.
Και την κοινή Ελληνική λαλιά ως μέσα στη Βακτριανή την πήγαμεν, ως τους Ινδούς.
Για Λακεδαιμονίους να ομιλούμε τώρα! »

....................................

Πολλές εργασίες έχουν γίνει επάνω σε αυτούς τους στίχους που θεωρήθηκαν υπόδειγμα της καβαφικής ειρωνείας χωρίς παρ’ όλα αυτά κάποια απ’ αυτές να υπερβεί το φαινομενικό, το πρώτο επίπεδο της ειρωνείας και να οδεύσει προς την ουσία, προς το αληθινό τους νόημα. Όμως η λακωνική ευστοχία του Καβάφη βρήκε τον κοινωνό της στο πρόσωπο του Σπαρτιάτη. Το περίφημο «Για Λακεδαιμονίους να μιλάμε τώρα!» που αστόχαστα ερμηνεύεται ως ειρωνική στάση απέναντι στην συνετή απόφαση των Σπαρτιατών να μην ακολουθήσουν τον Αλέξανδρο κατά την εκστρατεία του, είναι και η φράσις που, σύμφωνα με τον Λιαντίνη, «ανεβάζει στον Όλυμπο τους Λακεδαιμονίους, όπως τον Διαγόρα οι γιοί του». Και ανεβάζει στον Όλυμπο τους Λακεδαιμονίους γιατί ο Καβάφης εδώ δεν ειρωνεύεται τους Σπαρτιάτες αλλά τους Μακεδόνες και όλους τους υπόλοιπους Έλληνες που συνέτρεξαν τον Αλέξανδρο στο καταστροφικό του έργο. «Ελληνικός καινούριος κόσμος μέγας». Και η «Κοινή Ελληνική Λαλιά» που ως τους Ινδούς (!) την πήγαμεν. Και δεν κατόρθωσαν να εννοήσουν οι φιλόλογοι ότι είναι η παρακμή των ελληνιστικών χρόνων που ειρωνεύεται εδώ ο Καβάφης και όχι η ενάρετη και μετρημένη στάσις των Σπαρτιατών. Θέλοντας αυτό ακριβώς να δείξει στους έντιμους αναγνώστες του ο Λιαντίνης, παραθέτει δύο άλλους στίχους του Καβάφη όπου φαίνεται ολοκάθαρα η περιφρόνησις του ποιητού για το πνεύμα των ελληνιστικών χρόνων: «Το φρόνημα της Σπάρτης ασφαλώς δεν ήταν ικανός να νοιώσει ένας Λαγίδης χθεσινός».